GẤC (Áo hạt)
Arillus Momordicae cochinchinensis
Áo hạt lấy
từ hạt quả chín đem phơi hoặc sấy khô
của cây Gấc (Momordica
cochinchinensis (Lour.) Spreng., họ Bí (Cucurbitaceae).
Mô tả
Dược
liệu là những màng dày khoảng 1 mm, dài 2 -3 cm, rộng 2
– 2,5 cm, màu đỏ cam, bề mặt nhăn nheo. Thể chất khô giòn,
dễ gẫy vụn, mùi hăng nhẹ; vị nhạt.
Bột
Bột
màu đỏ cam, soi kính hiển vi thấy: Mảnh mô mềm
gồm các tế bào hình đa giác, kích thước
tương đối đều, thành hơi dày, xếp
sít nhau, đều đặn. Nhiều hạt dầu tròn
nhỏ màu cam. Rải rác có các khối chất màu nâu đen.
Định tính
Phương pháp sắc ký lớp
mỏng (Phụ lục 5.4).
Bản mỏng: Silica gel G
Dung môi khai triển: Cyclohexan - Ether ethylic (4 : 1)
Dung
dịch thử: Lấy 1 g
bột thô dược liệu, thêm 10 ml ether dầu (40 – 60 0C) (TT), ngâm trong 1
giờ, lọc. Cô đến cắn. Hoà cắn trong 1 ml ether dầu (40 - 60 0C) (TT)
làm dung dịch chấm
sắc ký.
Dung
dịch đối chiếu: Dung
dịch b-Caroten nồng độ 0,1 mg/ml trong ether dầu (40 – 60 0C) (TT).
Cách tiến
hành: Chấm riêng biệt lên
bản mỏng 10 ml mỗi dung dịch trên. Triển khai sắc ký cho đến
khi dung môi đi được khoảng 12- 13 cm, lấy bản
mỏng ra, để khô ở nhiệt độ phòng, quan
sát dưới ánh sáng tự nhiên.
Trên
sắc ký đồ của dung dịch thử phải có
vết chính cùng màu, cùng Rf với vết của b-caroten đối chiếu.
Độ ẩm
Không
quá 10% (Phụ lục 12.13). Dùng khoảng 10 g dược
liệu.
Tạp chất
Không
quá 1% ( Phụ lục 12.11)
Tỷ lệ vụn
nát
Qua
rây có kích thước mắt rây 4 mm: Không quá 5% (Phụ
lục 12.12)
Tro toàn phần
Không
quá 10%
(Phụ lục 9.8 ).
Chất chiết được trong
dược liệu
Cân chính xác 10 g bột
dược liệu vào một bình nón nút mài dung tích 250 ml.
Thêm 100 ml ether dầu hoả (40 0C – 60 0C), đun
hồi lưu trên cách thuỷ ấm
trong 30 phút. Để lắng, gạn lấy dịch
chiết. Chiết như trên 02 lần nữa, mỗi
lần với 50 ml ether dầu
hoả (40 0C – 60 0C). Lọc dịch
chiết và tập trung các dịch lọc vào một chén
đã cân bì, cô dịch lọc trên cách thuỷ đến khi
hết ether dầu hoả. Để nguội trong bình hút
ẩm. Cân và tính kết quả.
Hàm lượng
cắn dầu trong dược liệu khô kiệt không
được dưới 8,0%.
Chế biến
Quả gấc chín,
bổ lấy hạt, phơi hoặc sấy hay đồ
chín cho bớt dính, bóc lấy áo hạt, ép lấy dầu
hoặc phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ
40 – 60 oC. Màng áo hạt gấc dùng chế dạng
dầu gấc.
Bảo quản
Để nơi khô,
mát.
Tính vị qui kinh
Vị ngọt, tính
bình. vào kinh can, tỳ, vị.
Công năng chủ trị
Bổ tỳ, thanh can
sáng mắt. Dùng cho trẻ con chậm lớn, phụ nữ
mang thai, cho con bú, bệnh khô mắt, quáng gà
Cánh dùng, liều lượng
Dạng dầu.
Người lớn 10 – 20 giọt /ngày (2 lần/ngày).
Trẻ em: 5 – 10 giọt /ngày.