HOÀN NHỊ TRẦN

Công thức

Trần bì (pericarpium Citri reticulatae)            200 g

Bán hạ {Rhizoma Pinelliae}(chế)                    200 g

Bạch linh (phục linh) {Poria cocos}               120 g

Cam thảo (Radix Glycyrrhizae)                        60 g

Bào chế

Bán hạ: Có thể dùng bán hạ nam (Typhonium trilobatum), được chế biến theo chuyên luận riêng.

Trần bì: Bỏ màng trắng, thái chỉ, vi sao, hoặc sao vàng.

Tán bốn vị thuốc trên thành bột mịn, rây qua rây số 355 và trộn đều. Ngoài ra, lấy 50 g gừng tươi, già, đủ tiêu chuẩn của phụ liệu chế, giã nát, thêm lượng nước thích hợp, vắt lấy nước. Lấy dịch nước gừng này, cùng với bột thuốc nói trên để bào chế thành hoàn theo phưong pháp ghi trong chuyên luận “Thuốc hoàn”.

Chế phẩm phải đáp ứng các yêu cầu ghi trong chuyên luận ‘Thuốc hoàn” (Phụ lục 1. 11) và các yêu cầu sau:

Tính chất

Hoàn màu nâu tro đến màu nâu vàng; mùi thơm nhẹ; vị ngọt, hơi cay.

Định tính

A. Soi kính hiển vi thấy: Các sợi nấm không màu của Bạch linh, các sợi tinh thể calci oxalat của Cam thảo. Các mảnh mạch điểm của Trần bì, các mảnh mạch xoắn của Bán hạ. Có đối chiếu với bột Bạch linh, Cam thảo chuẩn.

B. Lấy 2 g chế phẩm đã nghiền thành bột mịn, cho vào ống nghiệm, thêm 7 ml ethyl acetat (TT). Lắc đều. Đun nóng trên cách thuỷ 5 phút. Lọc, dịch lọc cho vào 3 ống nghiệm nhỏ, mỗi ống 1 ml, phần còn lại để dùng làm dung dịch thử trong sắc ký lớp mỏng.

Ống 1: Thêm ít bột magnesi  (TT) và cho từ từ acid hydrocloric (TT). Xuất hiện màu tím hồng.

Ống 2: Thêm vài giọt dung dịch natri hydroxyd 10% (TT), xuất hiện màu vàng cam.

Ống 3: Thêm vài giọt dung dịch sắt (III) clorid 5% (TT), xuất hiện màu xanh đen.

C. Phương pháp sắc ký lớp mỏng (Phụ lục 5.4).

Bản mỏng: Silica gel GF₂₅₄ .

Dung môi khai triển:  Toluen - ethylacetat - acid formic (5 : 4 : 1).

Dung dịch thử: Dịch lọc thu được ở phép thử B.

Cách tiến hành: Chấm riêng biệt lên bản mỏng 10 ml dung dịch thử. Sau khi triển khai xong, lấy bản mỏng ra để khô ở nhiệt độ phòng. Hiện màu bằng cách đặt trong hơi amoniac đặc. Trên sắc ký đồ 9 vết có cùng màu sắc và giá trị R_f x100 lần lượt là: 42, 52, 58, 65, 67, 69, 85, 90, 94.

Định lượng

Cân chính xác khoảng 20 g bột chế phẩm, cho vào túi giấy lọc, đặt vào dụng cụ Shoxlet, loại tạp bằng ether dầu hoả (TT). Sau đó tãi bột cho bay hơi hết ether dầu hoả. Chiết flavonoid trong bình Shoxhlet bằng ethanol 70% (TT) cho đến khi hết flavonoid. Thu hồi dung môi dưới áp suất giảm. Thêm 10 – 20 ml nước cất nóng vào cắn, quấy cho tan. Lọc. Lắc dịch lọc với ethyl acetat (TT) đến hết flavonoid. Gộp dịch ethylacetat, cất thu hồi dung môi, cắn thu được cho bay hết ethyl acetat rồi đem sấy ở nhiệt độ 70 ^oC cho tới khối lượng không đổi. Cân cắn và tính kết quả. Hàm lượng flavonoid toàn phần không ít hơn 1,0%.

Độ ẩm

Không quá 9% (Phụ lục 9.6, sấy ở 60 – 70 ^oC; 1 g, 4 giờ)

Bảo quản

Để nơi khô, mát, trong bao bì kín.

Công năng, chủ trị

Táo thấp, trừ đờm, lý khí, hoà vị. Chủ trị: Ho, đờm nhiều, ngực và thượng vị trướng tức, buồn nôn, nôn mửa.

Cách dùng, liều lượng

Uống ngày 2 lần, uống mỗi lần 9 - 15 g.